Torenuurwerk

Aan het ruim honderd jaar oude torenuurwerk van de Jozefkerk in Assen is een automatische opwind- en gelijkzetsysteem aangebracht.

Het torenuurwerk van de Jozefkerk moest twee maal per week worden opgewonden. Voor deze klus is een zekere kennis nodig van het mechanisch torenuurwerk. Om te voorkomen dat het uurwerk stil valt tijdens het opwinden moest er eerst een hulpveer worden aangetrokken. Daarnaast moest erop gelet worden dat de ruim honderd kilo zware gewichten op de juiste hoogte en op tijd werden opgedraaid.

Het uurwerk “bij” zetten zoals bij zomer- en wintertijd, vereiste nog meer kennis van het uurwerk en werd daarom uitgevoerd door een klokkenmaker. Maar ook dit klusje is op ingenieuze wijze geautomatiseerd.

De reden om het uurwerk automatisch op te winden en gelijk te zetten is dan ook ter bescherming van het in uitstekende staat van onderhoud verkerende mechanische torenuurwerk van de Jozefkerk tegen menselijke fouten. Het kerkbestuur heeft er namelijk zeer bewust voor gekozen dit historisch mechanisch torenuurwerk voor openbare tijdaanwijzing voor de Asser samenleving te behouden.

Het automatische opwindsysteem bestaat uit een elektromotor gekoppeld aan een tandwielkast waarop een kettingrad is aangebracht. Een eindloze ketting loopt over het motorkettingrad via een kettingrad waaraan een nieuw gewicht hangt over een kettingrad dat is aangebracht op een as van het uurwerk. Het nieuw gebruikte gewicht dat slechts een kwart van het oorspronkelijke gewicht bedraagt zorgt voor aandrijving van het uurwerk. Hierdoor functioneert het uurwerk zoals voorheen. Er is aan het uurwerk zelf niets veranderd. Deze aandrijving is in tweevoud, namelijk voor het slagwerk en het wijzerwerk. Omdat een eindloze ketting wordt gebruikt blijft er altijd kracht op de tandwielen van het uurwerk ook tijdens het opwinden. De elektromotoren krijgen om de paar minuten een puls om de gewichten op te draaien en worden middels een aanslag weer uitgeschakeld. Dit is een doorlopend proces.

Omdat een slinger door temperatuurverschillen langer of korter wordt kan een torenuurwerk niet altijd precies op tijd lopen.

De slinger van het uurwerk in de Jozefkerk is gemaakt van pokhout. Dit is een zeer harde tropische houtsoort dat bijna niet in lengte uitzet door vocht of temperatuur verschillen. Daardoor loopt dit uurwerk heel behoorlijk op tijd.

Om het uurwerk preciezer te laten lopen inclusief aanpassing van de zomer- en wintertijd is er tevens een tijdsynchronisatiesysteem aangebracht.

Het toegepaste tijdsynchronisatiesysteem bestaat uit een zogenaamde “slingervanger”. Deze slingervanger word in werking gesteld door een puls van een microschakelaar als deze wordt aangeraakt door een nokje op het verdeelrad van het slagwerk wanneer deze twaalf uur slaagt. De de slingervanger klapt dan omhoog en vangt de slinger in haar hoogste stand.

Wanneer de stand van de wijzers (is twaalf uur) overeenkomt met de juiste tijd laat de slingervanger het uurwerk weer lopen. Het uurwerk moet hierdoor altijd een paar seconden vóór lopen.

Een schakelklok met antenne, aangestuurd door DCF77-tijdzender (ook wel atoomklok genoemd) in Mainflingen bij Frankfurt geeft op het exacte tijdstip een elektrisch signaal naar de slingervanger waardoor deze omlaag wordt getrokken en de slinger zijn beweging weer voort kan zetten.

Het torenuurwerk van de Jozefkerk wordt dus elke twaalf uur gesynchroniseerd met een atoomklok.

Ontdek de impact van Asser Breiclub. Presentatie over het levensreddende werk in Tanzania in de Jozefkerk

Op donderdag 19 september organiseert de breiclub samen met de diaconie een bijzondere informatiebijeenkomst in de Jozefkerk. Henk en Janneke Linstra delen hun ervaringen over hun recente bezoek aan het Endulen-ziekenhuis in Tanzania, waar de kleurrijke breiwerken van de Asser breiclub een grote impact hebben. Tropenarts Sieuwke Hartmans zal ook aanwezig zijn om te vertellen over haar werk in het ziekenhuis.

Lees verder »
Ga naar de inhoud