Op zondag 17 maart, stond de eredienst in het teken van het afscheid van Johan Gerkes als organist i.v.m. zijn pensionering. Vele jaren heeft Johan het “Van Dam orgel” bespeeld in de Jozefkerk, en met verve!
Maar niet alleen bespeelde Johan vaak het prachtige orgel in de kerk, om liederen muzikaal te omlijsten. Ook op piano verzorgde hij vaak de muzikale begeleiding, en alsof dat nog niet genoeg was, ook als inspirerende dirigent van “Christelijke Muziekvereniging Oranje”, deed Johan vaak van zich spreken. Vaak in de Jozefkerk, vaak ook bij openluchtdiensten bij de viering van Hemelvaart.
Johan was en is een zeer inspirerende muzikant/dirigent, gedreven door pure passie voor muziek.
Een prachtig afscheid was dan ook op zijn plaats. De voorzitter van de kerkenraad, Joachim Martijn, sprak nog enige woorden van dank tot Johan, maar ook de voorganger van afgelopen zondag, Bernie Wiegman, richtte nog enige warme woorden tot Johan.
Hieronder kunt u de toespraak van de voorzitter wijkgemeente nog even een keer nalezen:
Beste Johan,
Na 51 jaar organistschap in Assen, waaronder in Vredeveld en het Anker, en sinds 1 januari 1981 in de Jozefkerk komt er een einde aan jouw dienstverband vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Voor de goede verstaander: juist, een einde aan het dienstverband, maar daarover later meer.
In 1973 begon jouw carrière als jonge organist in Assen. Wat was 1973 eigenlijk voor een jaar? Het Verenigd Koninkrijk, Denemarken en Ierland traden toe tot de EEG. Maar iets dichter bij huis: de Eemshaven werd geopend door koningin Juliana.
De jaren 70 zijn, zoals jij ongetwijfeld weet, erg belangrijk geweest voor de hedendaagse orgelcultuur. De heroriëntatie op de historie is steeds sterker geworden, waarbij de restauraties gericht waren op het in oorspronkelijke staat terugbrengen van het instrument.
In dit verband moet bijvoorbeeld de compromisloze reconstructie van het Faber-orgel te Zeerijp (1979; Bernhardt Edskes en S.F. Blank) worden genoemd; het wederom aanbrengen van een middentoonstemming was daarbij een ware pioniersdaad. Onlangs hebben wij nog met elkaar gesproken over wat dit fenomenale orgel met je doet als speler. Een ander spectaculair voorbeeld van de eerste categorie is de reconstructie van het orgel in de Martinikerk te Groningen (1977/1984; Jürgen Ahrend). Ook de belangstelling voor kerkmuziek nam in de jaren 70 zienderogen toe, waarbij componisten en organisten als Willem Vogel en Willem Mudde een belangrijke rol hebben gespeeld. Daarbij was veel aandacht voor de gemeentezang en hoogstaand orgelspel. Dit resulteerde uiteindelijk in de oprichting van het Nederlands Instituut voor Kerkmuziek te Utrecht in 1978.
Volgens de bronnen die ik heb geraadpleegd begreep ik dat jij in die 45 jaar in principe elke ochtend van 8.00 uur tot 12.00 uur gestudeerd hebt in de Jozefkerk. Daarbij dronk je in je pauze een bakje koffie MET koekje en maakte je een praatje met Brenda, Anneke of Lies. Als we jouw tijd op de orgelbank van de Jozefkerk van de afgelopen 45 jaar gaan omzetten in uren, min de vakanties, hoeveel uren zouden dat dan zijn? Ik heb gemakshalve even aangenomen dat jij per jaar 4 weken vakantieverlof had. Misschien is 4 weken wel al veel te veel, want volgens mij ben jij geen echte vakantieganger. Ik heb berekend dat jij ongeveer 65.000 uur hebt doorgebracht op de orgelbank hier in de Jozefkerk. Dat zijn omgerekend in jaren: een dikke 7 jaren. Zou dat de reden zijn dat het orgel in de tijd van Johan 2 keer gerestaureerd moest worden? Nee, gemeente. Ik haal u gelijk uit de droom. Er is niets beter voor een orgel dat het gebruikt wordt. En dit orgel is al die jaren onder jouw leiding Johan gebruikt waarvoor het bedoeld is. Ik denk dat wij met z’n allen wel kunnen concluderen dat de orgelbank van de Jozefkerk jouw tweede thuis is.
Jij onderhield als organist een heel breed repertoire, waarbij jij in de uitvoering altijd streefde naar perfectie. Een beetje aanrommelen zou betekenen dat jij jezelf geweld aan moest doen. Dat is iets waar wij diep respect voor hebben. Ook kwam in jouw muziekkeuze jouw voorliefde voor de 20e eeuwse muziek duidelijk naar voren. Voor mij persoonlijk een erg aansprekende stijl. De vader der componisten, Bach, kwam op gedoseerde wijze en als constante factor (in 45 jaar) ook voorbij. Jij probeerde elke zondag de gemeente kennis te laten maken met de rijke schat aan orgelliteratuur, waarbij mensen echt geraakt zijn door jouw spel. De gemeentezang is voor jou altijd het kloppende hart van de eredienst geweest en je hébt ons aan het zingen weten te krijgen! Hiermee kwam het Van Dam-orgel volledig tot zijn recht. Jij hebt laten zien en horen! dat orgelspelen écht een vak is!
Verder heb je een belangrijke bijdrage geleverd aan de muziekcommissie binnen de wijkgemeente, waarbij jij altijd een balans wist te vinden tussen koren en instrumentalisten. Door het hele jaar heen was er voor ieders wat wils! Nog extra wil ik de diensten benadrukken waarbij jij het orgel bespeelde en Friso Valkema trompet. Mensen waren diep onder de indruk en ontroerd van jullie samenspel. Fantastisch!
Ook heb je jouw liefde voor orgelmuziek willen doorgeven aan de fanfares/harmonieën die jij gedirigeerd hebt door orgelbewerkingen op de lessenaar te zetten en andere muzikanten bekend te maken met de rijke schat aan orgelmuziek.
Orgelconcerten geven daarentegen was misschien niet je favoriete bezigheid want het was natuurlijk veel spannender dan het spelen in de kerkdiensten. Toch maakte je het jezelf met de concerten nooit gemakkelijk en al waren het voor jou zelf misschien niet de grootste hoogtepunten, veel, ook ervaren, luisteraars hebben jouw concerten op ons Van Dam orgel wel als muzikale hoogtepunten ervaren.
Johan, wij hebben als wijkgemeente het voorrecht gehad dat jij zo lang bij ons hebt gespeeld. Een belangrijke reden hiervoor is wellicht geweest dat dit het mooiste orgel van Drenthe is? Jij bent er in ieder geval volledig mee vergroeid geraakt. Namens de wijkgemeente wil ik je bedanken voor al die jaren en je tomeloze inzet en trouw als organist van onze gemeente. Zoals gezegd eindigt je dienstverband, maar verlaat je ons gelukkig nog niet. Je zult niet elke zondag meer bij ons spelen, maar gelukkig nog wel een paar zondagen per maand.
Namens de wijkgemeente mag ik je dit prachtige pakket overhandigen. Daarnaast krijg je als speciaal cadeau de gelegenheid om enkele uren op het orgel van de Martinikerk in Groningen te spelen.
Verder hebben wij als gemeente geld ingezameld, waarbij ik de gemeenteleden als gulle gevers hartelijk wil bedanken voor de bijdragen. Het geld zal op je rekening worden gestort, zodat je een mooi cadeau naar eigen inzicht kan kopen. Ook zal er straks een mand met kaarten van gemeenteleden aan je overhandigd worden.
Direct na de zegen mogen wij nog genieten van prachtig uitleidend orgelspel. Je sluit af met Bach heb ik begrepen. Ik wil de gemeente dan ook vragen om direct na de zegen even weer plaats te nemen. Daarna is er gelegenheid om Johan persoonlijk te bedanken onder genot van een kopje koffie of thee met een heerlijke versnapering.
Johan, ik wil graag afsluiten met een citaat van Plato: Muziek en ritme vinden hun weg tot in de geheime plaatsen van de ziel. Ik hoop dat je nog lang met veel vreugde muziek mag maken en daarmee vreugde brengt in de harten van de mensen.
